Πριν από δύο χρόνια, η MSG Entertainment – διαχειριστής χώρων εκδηλώσεων όπως το θρυλικό Madison Square Garden – βρέθηκε στα πρωτοσέλιδα με τεχνητή νοημοσύνη. Ένα περίπλοκο σύστημα αναγνώρισης προσώπου χρησιμοποιήθηκε για να αποκλείσει δικηγόρους που εκπροσωπούν εταιρείες που διώκουν την εταιρεία. Η συνέπεια; Οι δικηγόροι δεν επιτρέπονταν ούτε σε ανθρωποκεντρικές ούτε σε αθλητικές εκδηλώσεις, κάτι που γρήγορα οδήγησε σε αστική διένεξη. Οι δικηγόροι μήνυσαν – φυσικά. Και ενώ ορισμένοι θεατές αυτής της ιστορίας συμφώνησαν με χαμόγελο, ένας γενικός διευθυντής μουρμουρούσε λακωνικά: «Καλά κάναμε».

Doch was auf den ersten Blick wie eine Petitesse wirkt, öffnet die Tür zu einer der zentralen Debatten unserer Zeit: Wie beeinflusst künstliche Intelligenz den feinen Balanceakt zwischen individueller Freiheit, gesellschaftlichem Fortschritt und wirtschaftlichen Interessen? Und sind wir überhaupt noch die Akteure dieser Entwicklung – oder längst nur Statisten?

Η ελευθερία να μην είσαι ελεύθερος

Ο Ρέιντ Χόφμαν, επενδυτής τεχνολογίας και συνιδρυτής του LinkedIn, έθεσε πρόσφατα αυτά τα ερωτήματα σε μια ομιλία στο Λονδίνο. Αναφέρθηκε στα διάσημα φιλοσοφικά αξιώματα του Ισαΐα Βερολίνου: «αρνητική ελευθερία» (η ελευθερία από εξωτερικούς περιορισμούς) και «θετική ελευθερία» (η δυνατότητα αυτοκαθορισμένης δράσης). Και οι δύο, σύμφωνα με τον Βερολίνο, συχνά συγκρούονται. Οι δημοκρατίες προσπαθούν να βρουν μια διέξοδο μέσω συμβιβασμών – με εναλλασσόμενη επιτυχία.

Ο Χόφμαν προειδοποιεί: Ενώ οι προηγούμενες τεχνολογίες ήταν κυρίως εργαλεία, η τεχνητή νοημοσύνη είναι κάτι θεμελιωδώς νέο. Αποφασίζει, δημιουργεί και αξιολογεί αυτόνομα - και θα μπορούσε να μας δώσει τόσο την ελευθερία όσο και να την αφαιρέσει. Στο βιβλίο του Nexus, ο Γιουβάλ Νώε Χαράρι αποκαλεί την τεχνητή νοημοσύνη ακόμη και «εξωγήινη νοημοσύνη», η οποία, σε αντίθεση με μια ατομική βόμβα, μπορεί να δράσει αυτόνομα. Ο Χαράρι ζωγραφίζει ζοφερές σκηνές: drones που αποφασίζουν μόνα τους ποιους να επιτεθούν. αλγόριθμοι που ενισχύουν την κοινωνική αδικία. ένας αόρατος κόσμος κλουβιών.

Doch Hoffman hält dagegen. Η ΤΝ, σύμφωνα με τη θέση του, δεν μπορεί να είναι μόνο ένα σενάριο απειλής. Θα μπορούσε επίσης να γίνει η απόλυτη «υπερ-πράκτορας» του ανθρώπου - αν τη χρησιμοποιήσουμε σωστά.

Υπερδυνάμεις για την Καθημερινότητα

Φανταστείτε ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι ο προσωπικός σας βοηθός: σας βοηθάει να κατανοήσετε περίπλοκα συμβόλαια, διδάσκει τα παιδιά σας μαθηματικά ή σας κάνει ικανότερο εργαζόμενο. Με συστήματα όπως το ChatGPT, σύμφωνα με τον Χόφμαν, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ανακαλύψουν τις προσωπικές τους «υπερδυνάμεις» – δημιουργικές, καινοτόμες και αυτεξούσιες.

Αυτή η θετική ελευθερία, όπως την αποκαλεί ο Hoffman, επιτρέπει στον καθένα να αξιοποιήσει το καλύτερο από τον εαυτό του σε μια αποκεντρωμένη και ευέλικτη κοινωνία. «Εργαλεία όπως το ChatGPT είναι σαν ένα GPS για την πληροφορία,» εξηγεί. Όχι εξαναγκασμός, αλλά υποστήριξη.

Doch diese optimistische Perspektive übersieht eine entscheidende Frage: Wer entscheidet, wie diese Technologien gestaltet werden? Und wie verhindern wir, dass Freiheit zur Kontrolle wird?

Κίνα: Η σκοτεινή πλευρά της «Σούπερ Υπηρεσίας»

Όποιος θέλει να δει πώς δεν πρέπει να λειτουργεί, κοιτάζει προς την Κίνα. Εκεί η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για να παρακολουθεί τους πολίτες και να εδραιώνει ένα αυταρχικό καθεστώς. Η αναγνώριση προσώπου και τα μεγάλα δεδομένα δημιουργούν έναν κόσμο που οι ειδικοί αποκαλούν «αόρατο κλουβί». Αυτό που για τον Χόφμαν είναι θετική ελευθερία, εδώ γίνεται μια ρητορική κάλυψη: Το συλλογικό όφελος εξυπηρετεί μόνο μια μικρή ελίτ.

Μια έκθεση του Ιδρύματος Πληροφορικής και Καινοτομίας προειδοποιεί ότι η Κίνα θα μπορούσε σύντομα να ξεπεράσει τις ΗΠΑ στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης – αν δεν το έχει ήδη κάνει. Τι γίνεται τότε; Πώς υπερασπίζονται οι δημοκρατικές κοινωνίες τις αξίες τους, όταν τα αυταρχικά συστήματα χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να καταπιέσουν την ελευθερία;

Ένας αόρατος πόλεμος

Η συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη είναι κάτι περισσότερο από τη φιλοσοφία της τεχνολογίας. Είναι μια μάχη για αξίες και εξουσία. Το ερώτημα δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα καθορίσει το μέλλον μας - αλλά πώς. Θα παραμείνουμε οι διαμορφωτές ή μόνο οι παρατηρητές;

Ενώ οι δημοκρατίες παλεύουν επίμονα μέσα από συμβιβασμούς, η Κίνα αποδεικνύει πόσο γρήγορα μπορεί να καταχραστεί η τεχνητή νοημοσύνη. Όμως, η αισιοδοξία του Χόφμαν δείχνει: Υπάρχει μια εναλλακτική. Αν χρησιμοποιήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη για να ενδυναμώσουμε τους ανθρώπους και ταυτόχρονα θέσουμε σαφείς κανόνες, μπορεί πραγματικά να γίνει η «υπερπράκτορας» – ένα εργαλείο που προωθεί τις ατομικές μας ελευθερίες και μας συνδέει ταυτόχρονα.

Am Ende ist KI weder Freund noch Feind. Sie ist ein Spiegel unserer Entscheidungen. Und die Frage bleibt: Was werden wir sehen?